Een verandering start meestal met een beeld van het doel. Het is nog niet concreet hoe het eruit gaat zien en onduidelijk wat het voor iedereen in gaat houden. Het is de start van een ontdekkingsreis voor jou en je team of organisatie. En kenmerkend van een ontdekkingsreis is dat je niet weet wat je gaat vinden. Dit is spannend! Mensen gaan doorgaans allemaal anders om met de spanningen, die daarbij horen. Hierbij horen ontkenning, weerstand en momenten van paniek. Aan de andere kant ook lef, creativiteit en verbinding. Uiteindelijk gaat iedereen door 4 fases van verandering. Belangrijk is het om je te realiseren, dat je allemaal een zelfde proces doorgaat, alleen iedereen in zijn/haar eigen tempo. Waarbij in elke fase iedereen op een andere manier uitgedaagd wordt. Er is veel geschreven over fases van veranderingen. De rouwfases van Kubler Ross, Life Changes van Spencer & Adams zijn bekenden hierin en meegenomen in deze theorie. We staan bij elke fase stil bij de impact op het individu en hoe je anderen kunt meenemen in deze fase.

Fase van verandering 1: Wendbaarheid

Bij de start van een verandering kan je ontkenning en weerstand voelen Je kunt zelfs in de put raken. Dit heeft te maken met het loslaten van het oude. Je kunt hierdoor focus verliezen, het idee hebben dat het wel los zal lopen en daardoor in oude patronen verder gaan. In sommige gevallen zal sarcasme, cynisme of zelfs agressie naar voren komen. Dat is lastig voor jou en je omgeving. Hierbij staat je wendbaarheid centraal in hoeverre ben jij in staat, om je te realiseren dat je gestart bent met een ontdekkingsreis, waarbij de uitkomst nog even niet duidelijk is? Lukt het je om de oude patronen goed onder de loep te nemen en te kijken of nieuwe patronen ook goed zouden kunnen zijn? Durf je je ook te realiseren, dat je afscheid moet nemen. Afscheid van de oude patronen? Hiervoor is tijd en aandacht nodig. Zoek collega’s op om erover te praten. Niet om te klagen over de verandering, maar om samen te bespreken hoe zij de oude patronen loslaten.

Je kunt anderen helpen in deze fase door helder te zijn in wat duidelijk is en wat niet. Wat is er al bekend van het einddoel en wat gaan we nog ontdekken. Benoem de patronen waar mensen in blijven hangen en onderzoek, wat ze zo belangrijk en fijn vonden aan deze patronen. Kijk hoe je elementen hieruit mee kunt nemen. Laat ze ook vertellen wat ze gaan missen bij het loslaten van het oude en wat dat voor ze betekend. Realiseer je bij weerstand van de ander, dat deze persoon in een 2-stijd zit. Tussen het oude en het nieuwe. Als je nu gaat overtuigen, dan duw je diegene terug naar het oude. Luister hier extra goed naar de weerstand en welke belangen je hieruit mee kunt nemen in het nieuwe. Erken ook duidelijk het gevoel van de ander en dat je goed kunt begrijpen, dat die ander datgene gaat missen. Wees wel duidelijk dat het oude niet terugkomt. 

Fase van verandering 2: Lef

Voor het echt kunnen loslaten is lef nodig. Lef om nee tegen jezelf te zeggen en de patronen te durven loslaten. Het moment komt nu dat je weer vooruit kunt kijken en in de verte al vaag iets van een stip aan de horizon kunt zien. Hier krijg je vaak weer energie van. Je ziet kansen en wilt met deze kansen aan de slag gaan. Het hoe is nog niet altijd duidelijk, maar je begint een idee te krijgen waar je naartoe wilt. Soms kan je in deze fase ook ineens weer het gevoel krijgen, dat het allemaal nutteloos is. Je wilt commitment tonen, maar dat lukt nog niet altijd. Hierdoor kan je ongeduldig worden en je jezelf druk gaan opleggen. Belangrijk in deze fase is dat je jezelf rust geeft, om richting te bepalen en keuzes voor jezelf te maken. Probeer in deze fase ook af en toe uit te zoomen en het grotere geheel te bekijken. Dat helpt je om je vage beeld van de stip aan de horizon al weer iets duidelijker te maken.

Door met mensen samen af en toe uit te zoomen help je anderen ook, om beter het grotere geheel te overzien. Bekijk ook met deze persoon wat zijn/haar rol kan zijn in de verandering. Waar liggen talenten en drijfveren? Waardoor raakt deze persoon echt intrinsiek gemotiveerd (Daniel Pink). Hou je verwachtingen nog in toom, de bijdrage is nog niet stabiel en de motivatie en positiviteit kan nog erg wisselend zijn. Dit is een goed moment om mensen aan elkaar te koppelen, om elkaar te ondersteunen.

Fase van verandering 3: Creativiteit

Nu krijgen enthousiasme en energie de overhand. Je begint een duidelijk beeld te krijgen waar de ontdekkingsreis naartoe gaat en daardoor komt je zelfvertrouwen ook weer terug. Het feit dat je je energie en zelfvertrouwen weer terug hebt, zorgt ervoor dat je creativiteit ook aan kan. Je hebt heel veel impulsen verzameld en nu beginnen ze concreter te worden. In de vorige fase heb je goed geleerd, om uit te zoomen en nu kan je schakelen tussen uitzoomen en inzoomen. Uitzoomen om het grotere geheel en oplossingen te zien en inzoomen om je oplossingen ook echt concreet te maken en te testen in de praktijk. Dit is het moment voor uitgebreid onderzoek. In deze periode kan je ook overenthousiast worden en maar blijven vernieuwen en overstromen van de ideeën. Maak in deze fase gebruik van je positieve energie en neem tijd om in- en uit te zoomen. Zoek inspiratie op buiten je omgeving. Je staat nu open en kunt makkelijker verbindingen leggen en andere perspectieven integreren in je oplossingen. Vraag anderen om het bij je aan te geven als je je focus echt verliest in het blijven vernieuwen.

Je kunt anderen in deze fase helpen door te luisten naar de initiatieven, waar mensen mee komen. Te starten met een JA EN,…. (eerst de positieve flow ruimte geven) en vervolgens de JA MAAR, ….. (om indien nodig te concretiseren en finetunen). Maak de ander eigenaar van de verandering en ondersteun alleen indien nodig vanaf de zijlijn. Hou ook in de gaten of deze persoon te snel of te ver wil gaan en anderen daarmee verliest. Als dat zo is, kijk hoe je kunt ondersteunen in het net iets langzamer, of minder heftig inzetten van de vernieuwingen. Dit is ook het moment om met mensen goed te kijken naar hun intrinsieke motivatie en samen te kijken hoe ze kunnen werken aan autonomie, zingeving en meesterschap (dit kan ook een fase zijn, waarin mensen hun energie naar buiten richten en ineens iets anders willen doen). 

Fase van verandering 4: Verbinding

De rust komt langzaam weer terug en na het experimenteren met nieuwe ideeën is duidelijk wat werkt en wat niet. Nieuwe patronen worden vormgegeven en geïntegreerd in de werkwijze. Het doel heeft vorm gekregen. Je ben hier (als mens, team, organisatie) weerbaarder door geworden. In deze fase kan het zijn dat je naast de verbinding met het doel en de nieuwe patronen je ook meer wilt verbinden met anderen. Samen zorgen voor een eenduidige werkwijze of elkaar helpen de veranderingen en het doel concreet te maken. Het kan zelfs zijn, dat je in deze fase de behoefte krijgt om anderen te gaan coachen, die door een zelfde proces gaan als jij net doorgemaakt hebt. Het kan zijn in deze fase dat je soms nog wat onrust om je heen voelt, maar jij laat je niet meer gek maken. Zorg in deze fase, dat je concreet maakt voor jezelf welke patronen je wilt integreren en hoe. Maak verbinding met collega’s en kijk hoe je samen het doel concreet en de werkwijze eenduidig kunt maken. Kijk ook hoe je elkaar kunt ondersteunen.

In deze fase kan jij de ander los gaan laten. Deze persoon kan beter omgaan met de veranderingen, die mogelijk nog gaan komen. Sta stil bij wat voor rol deze persoon nu in wil nemen. Wat kunnen ze beteken voor anderen? Kijk hoe jij mogelijk een stuk van jouw begeleiding van anderen bij deze persoon kunt neerleggen. Vraag ook om directheid en reflectie op jouw visie over het doel bij deze persoon. Hij/zij kan hier goed over meedenken en je helpen dit concreet te maken.

Doel

Het doel is uiteindelijk helder geworden. We hebben alle fases van verandering doorlopen. De vage ideeën van het begin zijn in fase 1  ter discussie gesteld en bijgeslepen, in fase 2 is het grotere geheel goed overzien, in fase 3 is geëxperimenteerd met creative oplossingen, waarbij in fase 4 nieuwe patronen en werkwijzen zijn vastgesteld en het doel concreet is gemaakt. 

Weet dat in de praktijk vaak de ene verandering nog niet is afgelopen en de volgende dient zich al weer aan. Dit kan ervoor zorgen dat je door de fases heen wordt geslingerd of voor verschillende veranderingen in verschillende fases zit. Kijk hoe je jezelf en anderen hierin kunt ondersteunen.

Je kunt je verandertraject ook altijd laten ondersteunen, waardoor je de leiders in de organisatie ondersteund je mensen goed door deze fases heen te helpen en het doel steeds meer helder te krijgen. Een Leiderschaps Boost is een goede start voor een dergelijk traject, waarbij doelen in beeld worden gebracht en men geconfronteerd wordt met hun gedrag en rol.